brightness_1 برداشتن لقمه‌ای که افتاده است و پاک نمودن آن و خوردنش

جابر‌ رضی الله عنه می‌گوید: شنیدم پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إِنَّ الشـيطَانَ يَحْضـر أَحَدَكُمْ عِنْدَ كُلِّ شـيءٍ مِنْ شَأْنِهِ، حَتَّى يَحْضـرهُ عِنْدَ طَعَامِهِ، فَإِذَا سَقَطَتْ مِنْ أَحَدِكُمُ اللُّقْمَةُ فَلْيُمِطْ مَا كَانَ بِهَا مِنْ أَذَىً، ثُمَّ لْيَأْكُلْهَا، وَلاَ يَدَعْهَا لِلشـيطَانِ، فَإِذَا فَرَغَ فَلْيَلْعَقْ أَصَابِعَهُ، فَإِنَّهُ لاَ يَدْرِي فِي أَيِّ طَعَامِهِ تَكُونُ الْبَرَكَةُ» «همانا شیطان موقع هر کار و عملی حتی موقع خوردن نیز نزد شما می‌آید، لذا هرگاه لقمه‌ای از دست شما افتاد، باید آلودگی‌های آن زدوده شود و خورده شود و برای شیطان گذاشته نشود. وقتی از خوردن طعام فارغ شدید، انگشت‌های‌تان را بوسیله زبان پاک کنید، یعنی غذای روی انگشت‌ها را بخورید، زیرا معلوم نیست برکت و خیر در کدام قسمت غذا نهفته است». [مسلم (2033)].

کسی که در حدیث تامل کند در خواهد یافت که شیطان بر مشارکت با انسان در تمام کارهایش، حریص است. تا برکت را از زندگی‌اش بگیرد و موجب بسیاری از کارهای وی شود. و از مواردی که دلالت بر طمع وی برای مشارکت در تمام کارهای بندگان [الله سبحانه و تعالی] دارد، این فرموده‌ رسول الله‌ صلی الله علیه وسلم است: «إِنَّ الشـيطَانَ يَحْضـر أَحَدَكُمْ عِنْدَ كُلِّ شـيءٍ مِنْ شَأْنِهِ» «همانا شیطان موقع هر کار و عملی نزد شما می‌آید».

brightness_1 لیسیدن انگشتان

سنت است که انگشتان لیس زده شود. یا شخصی دیگر همانند همسر آن‌را بلیسد. بلکه سنت این است که نباید با پارچه یا چیز دیگری دستانش را پاک کند تا اینکه آنها را بلیسد.

دلیل: حدیث جابر‌ رضی الله عنه است که پیش‌تر بیان شد.

در صحیحین از ابن عباس‌ رضی الله عنهما روایت است که: رسول الله‌ صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلَا يَمْسَحْ يَدَهُ حَتَّى يَلْعَقَهَا، أَوْ يُلْعِقَهَا» «هرگاه یکی از شما غذا خورد، دستش را پاک نکند تا خودش یا دیگری آن‌را بلیسد». [بخاری (5456)، مسلم (2033)].

brightness_1 تنفس بیرون غذا

سنت است که نوشیدنی با سه نَفَس خورده شود. و بعد از هر نوشیدن نفس کشیده شود.

دلیل: حدیث انس‌‌ رضی الله عنه است که می‌گوید: پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم آب و هر نوشیدنی دیگر را با سه نفس می‌خورد. و می‌فرمود:  «إِنَّهُ أَرْوَى، وَأَبْرَأُ، وَأَمْرَأ» «اینگونه سیرآب‌کننده‌تر، برطرف کننده تشنگی و خوش‌گواراتر است». [بخاری (5631)، مسلم (2023)].

منظور از تنفس در ظرف: تنفس به هنگام نوشیدن از ظرف است. یعنی بیرون از ظرف نفس می‌کشید. چزا که نفس کشیدن در ظرف مکروه است. به دلیل حدیث ابوقتاده‌ رضی الله عنه در صحیحین که می‌گوید: رسول الله‌ صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِذَا شـربَ أَحَدُكُمْ فَلَا يَتَنَفَّسْ فِي الْإِنَاءِ» «وقتی یکی از شما (آب یا هر نوشیدنی) نوشید در ظرف تنفس نکند». [بخاری (5630)، مسلم (2667)]. 

brightness_1 الحمد لله گفتن بعد از غذا

دلیل این سنت: حدیث انس بن مالک رضی الله عنه است که می‌گوید: رسول الله‌ صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّ اللّه لَيَرْضـى عَنِ الْعَبْدِ أَنْ يَأْكُلَ الأَكْلَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا، أَوْ يَشـربَ الشـربَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا» «به راستی الله [متعال] راضی می‌شود از بنده‌ای که لقمه‌ای می‌خورد و او (الله) را به خاطر آن شکر می‌کند. یا نوشیدنی‌ می‌نوشد و به سبب آن او تعالی را شکر می‌کند». [مسلم (2743)].  

برای حمد و شکر خداوند الفاظ مختلفی به کار رفته است؛ از جمله:

أ- «الْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ غَيْرَ مَكْفِيٍّ، وَلَا مُوَدَّعٍ، وَلَا مُسْتَغْنًى عَنْهُ رَبَّنَا» «حمد و ستایش بسیار فراوان و پاک و پر از برکت برای الله (سبحانه و تعالی) که نعمت‌هایش جبران ندارد و پایان‌نا‌پذیر است و انسان از او بی‌نیاز نیست». [بخاری (5458)]

ب- «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَفَانَا وَأَرْوَانَا غَيْرَ مَكْفِيٍّ، وَلَا مَكْفُورٍ» «حمد و ستایش از آنِ خدایی است که ما را کفایت کرده و سیراب نموده است و نعمت‌هایش برگردانیده نمی‌شود ومورد ناسپاسی قرار نمی‌گیرد». [بخاری (5459)].

(غیر مکفی): یعنی محتاج هیچکس نیستیم و اوست (الله‌ صلی الله علیه وسلم) که بندگانش را می‌خوراند و کفایت‌شان می‌کند. (ولا مودع) ترک کننده‌ی آن نیستیم. (کفانا) از کفایت گرفته شده است. (أروانا) به معنای سیرآبی است. (و لا مکفور) بدون انکار فضل و نعمتش.

brightness_1 دعا کردن برای صاحبِ غذا (میزبان)

دلیل: حدیث عبدالله بن بُسر‌ رضی الله عنه است که می‌گوید: «پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم مهمان پدرم شد. برای‌شان یک نوع غذا و حلوا آوردیم. از آن خوردند. مقداری خرما آورده شد و از آن خوردند و هسته خرما را میان انگشتان‌شان قرار می‌دادند و سبابه و انگشت وسط را جمع می‌نمودند. سپس یک نوشیدنی آورده شد و نوشیدند. سپس آن‌را به شخصی که در سمت راست بود دادند، عبدالله می‌گوید: پدرم افسار سواریِ پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم را گرفت و گفت: برایمان نزد الله دعا کن. فرمود: «اللَّهُمَّ بَارِكْ لَهُمْ فِي مَا رَزَقْتَهُمْ، وَاغْفِرْ لَهُمْ، وَارْحَمْهُمْ» بار الها! در آنچه روزی‌شان نمودی برکت بده، آنان را بیامرز و به آنان رحم نما». [مسلم: (2042)]، وطبة: نوعی حلوا که از خرما و کشک خُرد شده و روغن تهیه می‌گردد.

brightness_1 مستحب است کسی که نوشیدنی می‌نوشد، قبل از سمت چپ به شخص سمت راستش تعارف نماید

یعنی وقتی چیزی نوشید، سنت است نوشیدنی را قبل از اینکه به افراد سمت چپ دهد به کسی که در سمت راستش قرار دارد، بدهد.

دلیل: حدیث انس بن مالک‌ رضی الله عنه است که می‌گوید: «پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم به خانه‌ی ما تشریف آوردند. نوشیدنی طلبیدند. گوسفندی را برای‌شان دوشیدیم. سپس از آبِ چاهِ خود با آن (شیر) مخلوط کردم. انس می‌گوید: به پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم دادم و ایشان نوشیدند. ابوبکر سمت چپِ ایشان نشسته بود و عمر روبرویش و یک اعرابی سمت راستش. وقتی نوشیدن پیامبر‌ صلی الله علیه وسلم پایان یافت، عمر گفت: این ابوبکر است ای رسول الله‌ صلی الله علیه وسلم و او را نشانش داد، ولی رسول الله‌ صلی الله علیه وسلم آن‌را به اعرابی داد. و ابوبکر و عمر را رها کرد. و فرمود: «الأَيْمَنُونَ، الأَيْمَنُونَ، الأَيْمَنُونَ» راستی‌ها (افراد سمت راست)، راستی‌ها، راستی‌ها. انس‌‌ رضی الله عنه می‌گوید: این سنت است، این سنت است، این سنت است». [بخاری (2571)، مسلم (2029)].