ወደመጸዳጃ ቤት ሲገቡና ሲወጡ በሐዲሥ የተዘገቡ ዚክሮችን ማለት፡፡
ወደመጸዳጃ ቤት የሚገባ ሰው በትክክለኛ የሒዲሥ ዘገባዎች የሠፈሩት ቃላት ማለቱ ነቢያዊ ፈለግ ነው፡፡
ከአነስ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- እንደተወራው፣ ‹‹የአላህ መልእክተኛ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን- ወደመጸዳጃ ቤት ሲገቡ፣ “አልላሁምመ ኢንኒ አዑዙ ቢከ ሚነልኹቡሢ ወልኸባኢሢ፡፡ /አላህ ሆይ! እርኩስ ከሆኑ ወንድ፣ እርኩስ ከሆኑ እንስት ሸይጣኖች ባንተ እጠበቃለሁ፡፡/” ይሉ ነበር፡፡›› ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ በሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (6322)፣ ሙስሊም ደግሞ በቁጥር (375) ላይ ዘግበውታል፡፡
‹‹ኹቡሥ›› ማለት ወንድ ሸይጣኖች ማለት ሲሆን ‹‹ኸባኢሥ›› ደግሞ እንስት (ሴት) ሸይጣኖች ማለት ነው፡፡ ስለዚህ ጥበቃ የሚያስፈልገው ከወንድ ሸይጣኖችና ከሴት (እንስት) ሸይጣኖችም ነው፡፡
ቃሉ ‹‹ኹብሥ›› ተብሎ ከተነበበ ትርጉሙ እርኩስና መጥፎ ከሆኑ መናፍስት እንዲሁም ከተንኮልና ከተንኮለኞች ጥበቃን መጠየቅ ማለት ይሆናል፡፡ ስለዚህ በዚህ መልኩ ማለቱ ሁሉንም የሚያጠቃል በመሆኑ ተመራጭ ነው፡፡
- ከመጸዳጃ ቤት የሚወጣ ሰው ሲወጣ የሚከተለውን ማለቱ ነቢያዊ ፈለግ ነው፡-
ሙስነድ በተሰኘው የአሕመድ የሐዲሥ መድብል ላይ እንዲሁም በአቢ ዳዉድና አት-ቲርሚዚይ የሐዲሥ ዘገባ ላይ እንደሰፈረውና አል-አልባኒይ ትክክለኛቱን ባረጋገጡት የዓኢሻህ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- ሐዲሥ ዓኢሻ፣ ‹‹የአላህ መልእክተኛ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን- ከመጸዳጃ ቤት ሲወጡ፣ “ጉፍራነክ፡፡ /ጌታዬ ሆይ! ምሕረትህን ለግሰኝ፡፡/” ይሉ ነበር፡፡ አሕመድ ሐዲሡን በሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (25220)፣ አቡ ዳዉድ በቁጥር (30) እንዲሁም አት-ቲርሚዚ በቁጥር (7) የዘገቡት ሲሆን አል-አልባኒይ የሐዲሡን ትክክለኛነት አረጋግጠዋል፡፡ ተሕቂይቁ ሚሽካቱ-ል-መሳቢይሕ ቅጽ ፡ 1 ገጽ፡ 116፡፡
ኑዛዜን መጻፍ ነቢያዊ ፈለግ ነው
ማንኛውም ሙስሊም በሕመም ላይ ሳለም ሆነ በጤንነት ላይ እያለ ኑዛዜውን መጸፉ ነቢያዊ ፈለግ ነው፡፡ የአላህ መልእክተኛ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ “ማንኛውምኑዛዜ ሊያደርገው የሚፈልገው አንዳች ነገር ኖሮት በእሱ ዘንድ ኑዛዜው ተጽፎ ካልሆነ በስተቀር ሁለት ሌሊቶችን ማሳደር የሙስሊም መብት አይደለም፡፡” ብለዋል፡፡ ቡኻሪ በሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (2783)፣ ሙስሊም በቁጥር (1626) ላይ ከኢብን ዑመር -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- ዘግበውታል፡፡ በዚህ ሐዲሥ ውስጥ ሁለት ሌሊቶችን መጥቀሳቸው ጊዜውን ለመገደብ ሳይሆን፣ የተፈለገው ሃሳብ ኑዛዜው ሳይጻፍ ጥቂት ቀናት እንዳያልፉት ነው፡፡ ምክንያቱም ይህ ሰው መቼ ይሙት ስለማይታወቅ ነው፡፡ ይህ ሁሉም ሊተገብረው የሚገባ ነቢያዊ ፈለግ ነው፡፡
እንደዘካት፣ ሐጅና ማካካሻ ዓይነት በእሱ ላይ ያሉ የአላህ ሐቆችን ወይም እንደእዳና አደራን መመለስ ዓይነት በእሱላ ላይ ያሉ የሰው ልጅ ሐቆች ካሉ እንዲፈጸምለት ኑዛዜ መተው ነቢያዊ ፈለግ ሳይሆን ግዴታ ነው፡፡ ምክንያቱም ይህ ሁኔታ ግዴታ የሆኑ ሐቆችን ከመወጣት ጋር የተያያዘ በመሆኑ ነው፡፡ ዋና መሰረታዊ መመሪያ ቃሉ ደግሞ [ግዴታ የሆነ ተግባር ከእሱ በስተቀር የማይሟላ ከሆነ ይህ ሁኔታ በራሱ ግዴታ ነው፡፡] የሚለው ነው፡፡
በግብይት ላይ ልስላሴንና መልካምነት መላበስ
ይህም በግብይት ወቅት ሻጭም ሆነ ገዥ መልካምነትንና ልስላሴን መላበስ ይኖርባቸዋል፡፡ ዋጋ በመስማማት ላይ አንዱ በሌላው ላይ መበርታትና መከራከር የለበትም፡፡ ይልቁንም መልካም መሆን አለባቸው፡፡
ለዚህ ማስረጃው፡-
ጃቢር ኢብን ዐብዱላህ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- እንዳስተላለፉት የአላህ መልእክተኛ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ “ሲሸጥ፣ ሲገዛና ሲድዳኝ መልካም የሆነን ሰው አላህ አዘነለት፡፡” ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ በሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (2076) ላይ ዘግበውታል፡፡
የራሱን ሐቅ ሲጠይቅ እንደዚሁ ነው፡፡ የራስን መብት ከሌላው ሲጠይቁ ገር በሆነ ሁኔታና በለሰለሰ አኳኋን ማድረጉ ከነቢያዊ ፈለጎች መካከል ነው፡፡ ምንክያቱም ነቢዩ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ ‹‹ሲድዳኝም›› ብለዋልና ነው፡፡
ከእያንዳንዱ ዉዱእ በኋላ ሁለት ረከዐህ ሰላት መስገድ
ይህ ተግባር በቀን ውስጥ ታላላቅ ምንዳዎች ከሚመዘገብባቸው ነቢያዊ ፈለግ ከሆኑ ተግባራት መካከል አንዱ ነው፡፡ ይህ ታላቅ ምንዳም ጀነት መግባት ነው፡፡ አቢ ሁረይራህ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸው ይውደድላቸው- እንዳስተላለፉት ነቢዩ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን- በፈጅር ሰላት ወቅት፣ “ቢላል ሆይ! በኢስላም ውስጥ ከተሰራሃቸው ሥራዎች መካከል በጣም የላቀውን ሥራ ንገረኝ፡፡ እኔ በእርግጥ የጫማዎችህን ኮቴ ድምጽ ጀነት ፊት ሰምቻለሁ፡፡” አሉ፡፡ ቢላልም፣ ‹ሌሊት ወይም ቀን ላይ ዉዱእ ካደረግኩ በኋላ በዚያ ዉዱእ እንድሰግድ የተጻፈልኝ ይህል ከመስገዴ በስተቀር በእኔ ዘንድ የላቀ ሥራ አልሠራሁም፡፡› አላቸው፡፡›› ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ በሐዲሥ ቁጥር (1149)፣ ሙስሊም ደግሞ በቁር (2458) ላይ ዘግበውታል፡፡
ሰላትን መጠባበቅ
ሰላትን መጠባበቅ በቀን ውስጥ ታላላቅ ምንዳዎች ከሚመዘገብባቸው ነቢያዊ ፈለግ ከሆኑ ተግባራት መካከል አንዱ ነው፡፡
ለዚህም ማስረጃው፡-
አቢ ሁረይራህ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- እንዳስተላለፉት የአላህ መልእክተኛ -የአላህ እዝንትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ “አንዳቸሁ ሰላት እስካሰረችው ድረስና ከሰላት በስተቀር ወደቤተሰቡ እንዳይመለስ ሌላ ነገር ከሌለ ሰላት ውስጥ ነው፡፡” ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ ሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (659)፣ ሙስሊም ደግሞ በቁጥር (649) ዘግበውታል፡፡ ይህ ሰው ሰላትን በመጠባበቁ ምክንያት የሰላትን ምንዳ ያገኛል፡፡
አቢ ሁረይራህ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- እንዳስተላለፉት የአላህ መልእክተኛ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ “አንዳቸሁ ዉዱእ እስካላበላሽና በመስገጃው ላይ እስካለ ድረስ መላእክቶች፣ ‹አላህ ሆይ! ወንጀሉን ማርለት፡፡ አላህ ሆይ! እዘንለት፡፡›በማለት ዱዓ ያደርጉላታል፡፡ አንዳቸሁ ሰላት እስካሰረችው ድረስና ከሰላት በስተቀር ወደቤተሰቡ እንዳይመለስ ሌላ ነገር ከሌለ ሰላት ውስጥ ነው፡፡” ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ ሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (659)፣ ሙስሊም ደግሞ በቁጥር (649) ላይ ዘግበውታል፡፡ በሙስሊም ሌላ ዘገባ፣ “በዚያ ላይ እስካልተጎዳ፣ በዚያ ላይም ወዱእ እስካለበላሸ ድረስ፡፡” ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ሙስሊም በሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (649) ላይ ዘግበውታል፡፡
ይህ ማለት ምንዳው በተቀመጠበት ሥፍራ ላይ እንዳች ጎጂ ነገር አለማጋጠምና ወዱእ ለአመፍታት (አለመበላሸት) በሚሉት መሥፈርቶች የተሳሰረ ነው፡፡
መፋቂያ
መፋቂያ በጊዜ ካልተገደበና በማንኛውም ጊዜ ሊተገበሩ ከሚችሉ ነቢያዊ ፈለጎች መካከል አንዱ ነው፡፡ ነቢዩ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ “በመፋቂያ ላይ አበዛሁባችሁ፡፡” እስከሚሉ ድረስ በእሱ ላይ በብዛት ያነሳሱ ነበር፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ በሐዲሥ ቁጥር (888) ከአነስ -አላህ መልካም ሥራዎቻቸውን ይውደድላቸው- ዘግበውታል፡፡ ነቢዩ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን- “መፋቂያ ለአፍ ንጽሕናን መጠበቂያ ለጌታ ማስደሰቻ ነው፡፡” ብለዋል፡፡ ሐዲሡን አን-ነሳኢይ በሐዲሥ ዘገባ ቁጥር (5) ከዓኢሻህ -አላህ መልካም ሥራዎቻችሁን ይውደድላቸው- የዘገቡት ሲሆን አል-አልባኒይም የሐዲሡን ትክክለኛነት አረጋግጠዋል፡፡ አል-ኢርዋእ ቅጽ ፡ 1 ገጽ ፡ 105፡፡
የመፋቂያ ነቢያዊ ፈለግነት የሚበረታው ከዚህ በላይ በሳለፍናቸውና ሌሊት እንደመነሳት፣ ዉዱእ በሚደረግበት ወቅት፣ በእያንዳንዱ ሰላት ወቅትና ወደቤት በሚገባበት ወቅት በመሳሰሉት በቀንና በምሽት በሚደጋገሙ ሥፍራዎች ላይ ነው፡፡ -አላህ ይበልጥ ዐዋቂ ነው-፡፡
ለእያንዳንዱ ሰላት ዉዱእን ማደስ
አንድ ሙስሊም ከእያንዳንዱ ሰላት ዉዱእ ማድረጉ ነቢያ ፈለጎችን እንደመከተል ይቆጠርለታል፡፡ ለምሳሌ ለመግሪብ ሰላት ዉዱእ ካደረገና በዚሁ ወዱእ የመግሪብ ሰላት ከሰገደ በኋላ ዉዱእ ያለው ቢሆንም የዒሻእ ሰላት ከደረሰ ዉዱእ ማድረጉ ነቢያዊ ፈለግን እንደመተግበር ይታሰብለታል፡፡ ነቢያዊ ፈለጉ ለእያንዳንዱ ሰላት አዲስ ዉዱእ ማድረጉ ነው፡፡
ለዚህ ማስረጃው፡-
ቡኻሪ እንደዘጉት፣ ‹‹ነቢዩ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን- በእያንዳንዱ ሰላት ዉዱእ ያደርጉ ነበር፡፡›› ብለዋል፡፡ ሐዲሡን ቡኻሪ በቁጥር (214) ዘግበውታል፡፡
እንደዚሁም ማንኛውም ሙስሊም ቀኑን ሙሉ ንጹሕ መሆኑ ከነቢያዊ ፈለጎች መካከል አንዱ ነው፡፡ ሠውባን -አላህ መልካም ሥራዎቻቸው ይውደድላቸው- እንዳስተላለፉት ነቢዩ -የአላህ እዝነትና ሰላምታ በእሳቸው ላይ ይሁን-፣ “ሙእሚን ካልሆነ በስተቀር ንጽሕናን አይጠብቅም፡፡” ብለዋል፡፡ ሐዲሡን አሕመድ በቁጥር (22434)፣ ኢብን ማጀህ በቁጥር (277)፣ አድ-ዳረሚይ በቁጥር 655) የዘገቡት ሲሆን አል-አልባኒይ ትክክለኛነቱን አረጋግጠዋል፡፡ ሰሒሑ-ልጃሚዕ ቅጽ ፡ 1 ገጽ ፡ 225፡፡