brightness_1 Сүннет амалдарынан – түнгі намазды оның ең абзал уақытында оқу.

Егер «түнгі намаздың ең абзал уақыты қашан» деп сұралса?

Жауабы осындай болады: үтір /түнгі/ намазының уақыты құптан намазынан кейін таңның шыға бастаған уақытына дейін екені белгілі. Үтір намазы құптан намазы мен таң намазының арасында оқылады.

Бұл туралы мына хадисте айтылған:

Аиша анамыздың  хадисінде: «Алланың елшісі  құптан мен таң намазының арасында он бір ракағат оқитын еді. Әр екі ракағаттан кейін сәлем беріп, бір ракағат үтір намазын оқитын» (әл-Бұхари, 2031; Муслим, 736).

Ал түнгі намазды оқуға ең абзал уақыт: түн ортасынан кейін түннің үштен екінші бөлігі.

Яғни, адам түнді бірнеше бөлікке (6 бөлікке) бөліп, түннің екінші жартысы басталғанда намаз оқу үшін көтерілуі керек. Яғни, түннің төртінші және бесінші бөлігінде намазға тұрып, алтыншы бөлігінде ұйықтайды.

Бұл туралы Абдулла ибн Амр /ол екеуіне Алла разы болсын/ хадисінде айтылған. Алла елшісі  былай деді: «Алла үшін ең сүйікті ораза – Дәуіт оразасы. Ал ең сүйікті намаз – Дәуіт намазы /оған Алланың сәлемі болсын/. Ол түннің жартысын ұйықтап, үштен бір бөлігінде намаз оқып, алтыншы бөлігінде ұйықтайтын. Және бір күн ораза ұстап, бір күн ұстамайтын» (әл-Бұхари, 3420; Муслим, 1159).

Егер мұсылман адам мына сүннетті орындағысы келетін болса, түнді қалай дұрыс бөледі?

Күн батқаннан таңның атуына дейінгі уақытты есептеп, оны алты бөлікке бөледі. Алғашқы үш бөлік – ұйықтайтын түннің бірінші жартысы, содан кейін түннің төртінші және бесінші бөліктерінде намаз оқу үшін оянады, ал соңғы бөлігінде – алтыншысында – ұйықтайды. Міне, осы себептен Аиша анамыз  былай деген: «Таң сәрісі оны /пайғамбарды / менде ұйықтаған күйінде табатынмын» (әл-Бұхари, 1133; Муслим, 742).

Міне, мұсылман осы жолмен істеп көрсе, жоғарыда айтылып кеткен Абдулла ибн Амрдың хадисінде сипатталған түн намазының ең абзал уақытына ілігеді.

Жоғарыда айтылған сөздерді қысқартып айтсақ, түнгі намазды орындау уақытының абзалдығы үш дәрежеге бөлінеді:

Бірінші дәреже: айтып кеткеніміздей, түннің бірінші жартысын ұйықтап, үштен бір бөлігін намазда тұрып, алтыншы бөлігінде ұйықтау.

Бұл туралы жоғарыдағы Абдулла инб Амр ибн әл-Ъас /ол екеуіне Алла разы болсын/ хадисінде айтылған.

Екінші дәреже: түннің соңғы үштен бір бөлігінде намазға тұру.

Бұл туралы мына хадисте айтылған:

Әбу Һурайраның  хадисінде Алла елшісі  былай деді: «Әр бір түннің соңғы үшінші бөлігінде аса Ұлы және Жоғары Раббымыз дүние аспанына түседі де: «Маған дұға қылып жатқан кім бар екен, жауап берейін. Менен сұрап жатқан кім бар екен, сұрағанын берейін. Менен күнәсін кешіруді тілеп жатқан кім бар екен, кешірейін», - дейді» (әл-Бұхари, 1145; Муслим 758). Сондай-ақ, Жәбірдің  хадисінде де, оны біз кейін келтіреміз.

Ал, егер түннің соңғы бөлігінде тұра алмаймын деп қорықса, түннің бірінші немесе кел келген бөлігінде, өзіне ыңғайлы уақытында намазға тұра алады. Бұл – үшінші дәреже болып табылады.

Үшінші дәреже: түннің бірінші бөлігінде немесе түннің өзіне ыңғайлы болатын уақытында тұрып намаз оқу.

Бұл туралы мына хадисте айтылған:

Жәбірдің  хадисінде, Алла елшісі : «Түннің соңғы бөлігінде тұра алмаймын деп қорыққан адам түннің бірінші бөлігінде үтір намазын оқысын. Ал, кім түннің соңғы бөлігінде тұрып үтір намазын оқимын десе, солай істесін. Расында, түннің соңғы бөлігінде оқылған намаздың куәлары болады, ал бұл – абзал», - деді (Муслим, 755).

Және пайғамбардың  Әбу Заррға (ән-Нәсәи «әс-Сунан әл-Кубра», 2712; әл-Әлбани «әс-Сахиха» кітабында «сенімді» деді, 2166), Әбу әд-Дардаға (Ахмад, 27481; Әбу Дәуіт, 1433; әл-Әлбани «Сахих Әби Дәуіт» кітабында «сенімді» деді, 5/177), және Әбу Һурайраға  (Муслим, 737) айтқан өсиеттерінде де бұл туралы айтылды. Әрбіреуі: «Менің ең сүйікті досым /пайғамбар/ маған үш нәрсені өсиет етті...» солардың ішінде «ұйықтар алдында үтір намазын оқуды» өсиет еткенін айтты.

brightness_1 Сүннет амалдарынан – түнгі намазда оқылатын «истифтах» дұғаларын оқу. Олар:

اللَّهُمَّ رَبَّ جَبْرَائِيلَ وَمِيكَائِيلَ وَإِسْرَافِيلَ ، فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ، عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ ، أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ، اهْدِنِي لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِكَ إِنَّكَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيم

А) Имам Муслимнің «Сахих» хадистер жинағында Аиша анамыздан  келген хадисінде, ол былай деді: «Ол /пайғамбар/  түнгі намазына тұрғанда, намазын мына дұғамен ашатын: «Жәбірейіл, Микәил, Исрафилдің, Раббысы және көктер мен жердің Жаратушысы, әшкере мен жасырын /істердің хабарын/ Білуші, уа, Алла! Сен құлдарың өзара келіспей, дауласып қалған /істерге/ үкім шығарасың. Мені Өз қалауыңмен даулы мәселелерден ақиқат /жолыңа/ бастай гөр. Күмәнсіз Сен қалаған кісіні тура жолға салушысың» (Аллаһуммә Раббә Джибраилә, уә Микәилә, уә Исрафилә Фәтыйрас-сәмәуәти уәл-ард, ъалимәл-ғайби уәш-шәһәдәһ, Әнтә тәхкуму бәйнә ъибәдикә фи мә кәну фиһи яхтәлифун. Иһдини лимәх-тулифә фиһи минәл-хаққи би-изникә иннәкә тәһди мән тәшә-у илә сыиратыйн-мустәқим) (Муслим, 770).

اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ قَيِّمُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، أَنْتَ الْحَقُّ ،وَوَعْدُكَ الْحَقُّ ، وَقَوْلُكَ الْحَقُّ ، وَلِقَاؤُكَ الْحَقُّ ، وَالْجَنَّةُ حَقٌّ ، وَالنَّارُ حَقٌّ ، وَالنَّبِيُّونَ حَقٌّ ، وَالسَّاعَةُ حَقٌّ، اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ، وَبِكَ خَاصَمْتُ، وَإِلَيْكَ حَاكَمْتُ، فَاغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ، وَمَا أَخَّرْتُ وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ أَنْتَ إِلَهِي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ

Ә) Имам әл-Бұхари және имам Муслимнің «Сахих» кітаптарында келген Ибн Аббас /ол екеуіне Алла разы болсын/ хадисінде, ол былай деді: «Пайғамбар  түнгі тәһәжжуд намазына тұрғанда былай дейтін: «Уа, Алла! Саған мақтау-мадақтар болсын. Сен көктер мен жердің нұрысың, Саған мақтау-мадақтар болсын! Сен көктер мен жерді басқарып тұрушысың, Саған мақтау-мадақтар болсын. Сен көктер мен жердің әрі ондағы мекен ететін жанды заттардың Раббысысың, Сен Хақсың, Сенің уәдең де хақ, Сенің сөзің де хақ, Сенімен кездесу де хақ, жәннәт та хақ, тозақ та хақ, пайғамбарлар да хақ, қиямет күні де хақ. Уа, Алла! Саған бой ұсындым, Саған иман келтірдім, Саған тәуекел еттім, Саған тәубе қылдым, Сенің жолыңда керістім және Сенің үкіміңе жүгіндім. Менің бұрынғы және кейінгі істеген /кемшілік/ күнәларымды және жасырын әрі әшкере күнәларымды кешіре гөр, Сен менің Құдайымсың, Сенен басқа құлшылыққа лайықты ешбір құдай жоқ» (Аллаһуммә ләкәл-хамду Әнтә нурус-сәмәуәти уәл-ардый, уә ләкәл-хамду Әнтә қайимус-сәмәуәти уәл-ардый, уә ләкәл-хамду Әнтә раббус-сәмәуәти уәл-ардый уә мән фиһиннә. Әнтәл-Хаққу, уә уәъдукәл-хаққу, уә қаулукәл-хаққу, уә лиқа-укәл-хаққу, уәл джәннәту хаққун, уән-нәру хаққун, уән-нәбиюнә хаққун, уәс-сәъату хаққун. Аллаһуммә ләкә әсләмту, уә бикә әәмәнту,  уә ъаләйкә тәуәккәлту, уә иләйкә әнәбту, уә бикә хасамту, уә иләйкә хакәмту, фағфирли мә қаддәмту, уә мә әххарту, уә мә әсрарту, уә мә аъләнт, Әнтә иләһи лә иләһә иллә Әнт).

brightness_1 Сүннет амалдарынан – әр екі ракағаттан кейін сәлем беру.

Ибн Омар /ол екеуіне Алла разы болсын/ былай деп хабарлайды: «Бірде, бір кісі пайғамбардан: «Уа, Алла елшісі! Түнгі намазды біз қалай орындаймыз?» - деп сұрады. Сонда Алла елшісі : «Түнгі намаз – екі ракағаттан оқылады. Ал, егер таң атуынан қорқатын болсаң, онда намазыңды бір үтір намазымен аяқта», - деді» (әл-Бұхари, 990; Муслим, 749).

«Екі ракағаттан» дегені – төрт ракағат оқымай, әр екі ракағаттан кейін сәлем береді.

brightness_1 Сүннет амалдарынан – түнгі намазды оқу үшін үй ішіндегілерді ояту.

Ер кісіге түнгі намаз оқулары үшін үй ішіндегілерін ояту – сүннет болып табылады. Сондай-ақ, әйел кісі үшін де, егер барлығынан бұрын оянған болса, күйеуі мен үй ішіндегілерін оятуы - сүннет. Бұл - жақсылыққа бірігу амалдарына жатады.

Бұл туралы мына хадисте айтылған:

Аиша анамыздың хадисінде  ол: «Пайғамбар  түні бойы намазын оқып жатқанында, мен құбыла мен оның ортасында жататын едім. Ал қашан үтір намазын оқығысы келгенде, мені оятатын. Мен де үтір намазын оқитынмын» (әл-Бұхари, 512; Муслим, 512).

Сондай-ақ, Умму Сәләмә : «Пайғамбар  оянып, былай деді: «Алла пәк! Алла қандай қазыналарды түсірді? Әрі қандай азғыруларды түсірді? Намаз оқулары үшін бөлмелердің иелерін /әйелдерін айтып жатыр/ кім оятады? Дүниеде киімі болғанымен Ақыретте киімсіз қалатын әйелдер қаншама» (әл-Бұхари, 6218).

brightness_1 Түннің соңғы үшінші бөлігінде дұға сұрау.

Бекітілген сүннеттердің бірі – түннің соңғы бөлігінде дұға сұрау. Егер адам түннің соңғы бөлігінде қунут дұғасында Алладан қажеттілігін сұраса – ол жеткілікті болады. Ал егер сұрамаған болса, расында, осы уақытта дұға сұрау – сүннет болып табылады. Бұл уақытта жасалған дұғаның қабыл болуы туралы сүннетте келген. Себебі, бұл уақытта  Өзінің мәртебесіне лайықты түрде Алла Тағала дүние аспанына түседі. Әл-Бұхари мен Муслимнің «Сахих» хадистер жинағында келтірілген Әбу Һурайраның  хадисінде: «Алла елшісі  былай деді: «Әр бір түннің соңғы үшінші бөлігінде аса Ұлы және Жоғары Раббымыз дүние аспанына түседі де: «Маған дұға қылып жатқан кім бар екен, жауап берейін. Менен сұрап жатқан кім бар екен, сұрағанын берейін. Менен күнәсін кешіруді тілеп жатқан кім бар екен, кешірейін», - дейді» (әл-Бұхари, 1145; Муслим, 758).