زود رفتن به مسجد
دلیل آن حدیث ابوهریره رضی الله عنه است که می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِي التَّهْجِيرِ لاَسْتَبَقُوا إِلَيْهِ» «اگر می‌دانستند در زود رفتن (به نماز) چه (اجری) وجود دارد، به سوی آن (از یکدیگر) سبقت می‌گرفتند». [بخاری (615) و مسلم (437)]
تهجیر یعنی زود رفتن به نماز.
با وضو از خانه خارج شود تا اجر گام‌هایش ثبت شود
دلیل آن حدیث ابوهریره رضی الله عنه است که می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «صَلاَةُ الرَّجُلِ فِي جَمَاعَةٍ تَزِيدُ عَلَى صَلاَتِهِ فِي بَيْتِهِ، وَصَلاَتِهِ فِي سُوقِهِ، بِضْعًا وَعِشـرينَ دَرَجَةً، وَذلِكَ أَنَّ أَحَدَهُمْ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ أَتَى الْمَسْجِدَ، لاَ يَنْهَزُهُ إِلاَّ الصَّلاَةُ، لاَ يُرِيدُ إِلاَّ الصَّلاَةَ، فَلَمْ يَخْطُ خَطْوَةً إِلاَّ رُفِعَ لَهُ بِهَا دَرَجَةٌ، وَحُطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِيئَةٌ، حَتَّى يَدْخُلَ الْمَسْجِدَ، فَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ كَانَ فِي الصَّلاَةِ مَا كَانَتِ الصَّلاَةُ هِيَ تَحْبِسُهُ، والْمَلاَئِكَةُ يُصَلُّونَ عَلَى أَحَدِكُمْ مَا دَامَ فِي مَجْلِسِهِ الَّذِي صَلَّى فِيهِ، يَقُولُونَ: اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللّهُمَّ تُبْ عَلَيْهِ، مَا لَمْ يُؤْذِ فِيهِ، مَا لَمْ يُحْدِثْ فِيهِ» «نمازی که شخص با جماعت ادا می‌کند بر نمازی که در خانه و یا بازار می‌خواند، بیست و اندی درجه برتری دارد. بخاطر اینکه اگر شخص، خوب وضو بگیرد سپس، به مسجد برود و هیچگونه انگیزه و هدفی جز نماز نداشته باشد، با هر گامی که بر می‌دارد، یک درجه به درجاتش، افزوده می‌شود و یک گناه از گناهانش، کم می‌‌گردد تا اینکه وارد مسجد شود. پس از ورود به مسجد تا زمانی که بخاطر نماز آنجا نشسته باشد، فرشتگان برایش دعا می‌کنند و می‌گویند: خدایا! به او رحم کن، خدایا! او را بیامرز، خدایا! توبه‌اش را بپذیر..» [مسلم (649)]
با آرامش و وقار برای نماز در مسجد خارج شود..
دلیل آن حدیث ابوهریره رضی الله عنه است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إِذَا سَمِعْتُمْ الْإِقَامَةَ فَامْشُوا إِلَى الصَّلَاةِ، وَعَلَيْكُمْ بِالسَّكِينَةِ وَالْوَقَارِ، وَلَا تُسـرعُوا فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا، وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا» «وقتی اقامه را شنیدید به سوی نماز (آهسته) گام بردارید. و باید آرام و باوقار باشید. شتاب نکنید؛ آنچه از نماز (همراه امام) دریافتید (با او) بخوانید و رکعاتی را که (از خواندن به همراه امام) از دست دادید، کامل کنید». [بخاری (636) و مسلم (602)]
نووی رحمه الله می‌گوید: ... السکینة یعنی آرامش در حرکات و اجتناب از بیهوده؛ و وقار در هیئت و رفتار همانند کنترل چشم و آهسته سخن گفتن و عدم توجه به این سو و آن سو. شرح نووی بر مسلم (602). باب استحباب إتیان الصلاة بوقار، وسکینة، والنهی عن إتیانها سعیاً.
وارد شدن به مسجد با پای راست و خارج شدن از آن با پای چپ
دلیل آن حدیث انس رضی الله عنه است که می‌گوید: ««مِنَ السُّنَّةِ إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ أَنْ تَبْدَأَ بِرِجْلِكَ الْيُمْنَى، وَإِذَا خَرَجْتَ أَنْ تَبْدَأَ بِرِجْلِكَ الْيُسْرَى» «سنت است وقتی وارد مسجد شدی با پای راست وارد شوی و چون خارج شدی، با پای چپت خارج شوی». [حاکم آن‌را روایت کرده و با شرط مسلم آن‌را صحیح دانسته است (1/338)]
هنگام ورود و خروج از مسجد دعای موردنظر را بخواند
از ابی حُمَید یا ابی أُسید رضی الله عنهما روایت است که می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ الْمَسْجِدَ، فَلْيَقُلِ: اللّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ، وَإِذَا خَرَجَ، فَلْيَقُلِ: اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ» «هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، باید بگوید: «بار الها! درهای رحمتت را به سویم بگشای» و چون خارج شد، باید بگوید: «الهی! فضلَت را خواهانم»». [مسلم (713)]
خواندن دو رکعتِ تحیة المسجد
و این زمانی است که زودتر از اقامه نماز جماعت در مسجد حاضر شود؛ در این صورت سنت است که ننشیند تا اینکه دو رکعت نماز بخواند. و دلیل آن روایت ابوقتاده رضی الله عنه است که رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ الْمَسْجِدَ فَلَا يَجْلِسْ حَتَّى يُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ» «هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا دو رکعت نماز بخواند». [بخاری(1163) و مسلم (714)]
و اگر قبل از نماز فرضی چون نماز صبح و ظهر، سنتِ قبلی وجود داشت، خواندن این سنت‌ها، نماز تحیة المسجد را کفایت می‌کند. و دو رکعت ضُحی یا چاشت، چون وقت ضُحی وارد مسجد شد چنین است؛ زیرا هدف از تحیة المسجد، این است که در مسجد ننشیند تا اینکه نماز بخواند. چراکه در این عمل، آبادانی مساجد نهفته است. تا مبادا بدون نماز وارد آن شود.
سنت است که مردان به سوی صف اول مبادرت ورزند؛ چرا که صف اول، بهترینِ صف‌ها است
سنت است که مردان به سوی صف اول مبادرت ورزند؛ چرا که صف اول، بهترینِ صف‌ها است. اما برای خانم‌ها بهترین صف، صفِ آخر است.
به دلیل حدیث ابوهریره رضی الله عنه که پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «خَيْرُ صُفُوفِ الرِّجَالِ أَوَّلُهَا، وَشـرهَا آخِرُهَا، وَخَيْرُ صُفُوفِ النِّسَاءِ آخِرُهَا، وَشـرهَا أَوَّلُهَا» «بهترین صفِ مردان (صف) اول است و بدترین آن، آخرین صف است. و بهترین صفِ زن‌‌ها، آخرین صف (از صفوف زنان) و بدترین صف، صف اول (از صفوف زنان) است». [مسلم (440)]. بهترینِ آن یعنی صفی که بیشترین ثواب و فضیلت را دارد. و بدترینِ آن یعنی صفی که کم‌ترین ثواب و فضیلت را دارد.
و این حدیث در صورتی است که مردان و زنان باهم به جماعت نماز بخوانند. و در میان آنان مانعی از قبیل دیوار و یا چیزی دیگر موجود نباشد. در این صورت بهترین صف خانم‌ها آخرین صف آنها می‌باشد. زیرا این حالت آنان را از چشم مردان بهتر محفوظ می‌دارد. اما اگر میان‌شان مانعی همانند دیوار یا غیره وجود داشت، یا همانند امروز که برای خانم‌ها محلّ مستقلی برای نماز در نظر گرفته‌اند، بهترین صف برای خانم‌ها صف اول است. زیرا در این حالت علت که نزدیک بودن به مردها می‌باشد، منتفی است. زیرا حکم بسته به وجود علت است. چه علت موجود باشد یا نباشد. و عموم احادیث وارده در فضیلتِ صفِ اول بیانگر این دیدگاه می‌باشد. از قبیل:
حدیث ابوهریره رضی الله عنه که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي النِّدَاءِ وَالصَّفِّ الأَوَّل، ثُمَّ لَمْ يَجِدُوا إِلاَّ أَنْ يَسْتَهِمُوا عَلَيْهِ لاَسْتَهَمُوا، وَلَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِي التَّهْجِيرِ لاَسْتَبَقُوا إِلَيْهِ، وَلَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِي الْعَتَمَةِ -أي العِشَاء- وَالصُّبْحِ، لأَتَوْهُمَا وَلَوْ حَبْوًا» «اگر مردم می‌دانستند در اذان و صفِ اول چه (اجر و پاداشی) نهفته است، سپس راهی جز قرعه‌کشی برای آن نمی‌یافتند، (حتما) قرعه‌کشی می‌کردند. و اگر می‌دانستند در زود رفتن به (نماز) چه (پاداشی) نهفته است، به سوی آن سبقت می‌گرفتند. و اگر می‌دانستند در نماز عشاء و صبح چه (ثوابی) نهفته است، در آن دو حضور می‌یافتند حتی شده خزیده خزیده». [بخاری (615) و مسلم (437)].
سنت است که مقتدی نزدیک به امام بایستد
چنانکه پیش‌تر گذشت بهترین صفوف برای مقتدی صف اول است. سپس بکوشد که نزدیک امام بایستد. و افضل آن است که از دو سمت راست و چپ به امام نزدیک باشد.
دلیل آن:
حدیث عبدالله بن مسعود رضی الله عنه است که می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «ليَلِنِي مِنْكُمْ أُولُو الأَحْلاَمِ وَالنُّهَى» «باید که افراد عالم و خردمندِ شما، به من نزدیک شوند». [ابوداود (674)، ترمذی (228)]. کلمه‌ی «لیَلِنِی» یعنی به من نزدیک شوند. از این مطلب فهمیده می‌شود که نزدیک بودنِ به امام از هر طرف که باشد، مورد نظر است.