تبعیّت از مؤذن
سنت است کسی که اذان را می‌شنود، همانند آنچه مؤذن می‌گوید، بگوید. به جز در حیّ علی الصلاة و حیّ علی الفلاح. (که بعد از آن دو) بگوید: «لا حول ولا قوة إلا بالله».به دلیل حدیث عبدالله بن عمرو بن عاص رضی الله عنهما که شنید رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌‌فرماید: «إِذَا سَمِعْتُمُ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ...» «وقتی (صدای) مؤذن را شنیدید، همانند آنچه می‌گوید، بگویید...». [مسلم (384)]
و حدیث عمر بن خطاب رضی الله عنه که می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ: اللّهُ أَكْبَرُ اللّهُ أَكْبَرُ. فَقَالَ أَحَدُكُمْ: اللّهُ أَكْبَرُ الله أَكْبَرُ. ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ. قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ الله. ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّهِ. قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّهِ. ثُمَّ قَالَ: حَيَّ عَلَى الصَّلاَةِ. قَالَ: لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بالله. ثُمَّ قَالَ: حَيَّ عَلَى الْفَلاَحِ. قَالَ: لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بالله. ثُمَّ قَالَ: الله أَكْبَرُ الله أَكْبَرُ. قَالَ: الله أَكْبَرُ الله أَكْبَرُ. ثُمَّ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ الله. قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ الله، مِنْ قَلْبِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ» «وقتی مؤذن گفت: اللّهُ أَكْبَرُ اللّهُ أَكْبَرُ، یکی از شما از (عمق) دلش بگوید: اللّهُ أَكْبَرُ اللّهُ أَكْبَرُ، و چون مؤذن گفت: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ، او هم بگوید: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ. چون مؤذن بگوید: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، او نیز بگوید: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ. چون مؤذن بگوید: حَيَّ عَلَى الصَّلاَةِ، او بگوید: لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بالله. چون مؤذن بگوید: حَيَّ عَلَى الْفَلاَحِ، او بگوید: لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بالله. و چون مؤذن بگوید: الله أَكْبَرُ الله أَكْبَرُ، او (هم) بگوید: الله أَكْبَرُ الله أَكْبَرُ. و در پایان چون مؤذن گفت: لاَ إِلهَ إِلاَّ الله، او هم بگوید: لاَ إِلهَ إِلاَّ الله، وارد بهشت می‌شود». [مسلم (385)]
- و هنگامی که مؤذن در اذان صبح «الصلاة خیر من النوم» می‌گوید، کسی که اذان را می‌شنود همانند مؤذن بگوید: «الصلاة خیر من النوم».
گفتن این ذکر بعد از شهادتین
سنت است بعد از اینکه مؤذن برای بار دوم گفت: أشهد أن محمداً رسول الله، کلماتی را بگوید که در حدیث سعد رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم وارد شده است و آن اینکه: «مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ الْمُؤَذِّنَ: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ الله وَحْدَهُ لاَ شـريكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضـيتُ بِالله رَبًّا، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولًا، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا، غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ» «(اگر) کسی که (صدای) مؤذن را شنید بگوید: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ الله وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِيتُ بِالله رَبَّاً وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً وَبِالإِسْلاَمِ دِيناً: گواهی می‌دهم که معبود (بر حقی) جز الله یکتای بی‌شریک وجود ندارد و اینکه محمد بنده و فرستاده‌ی اوست؛ راضی شدم که پروردگارم الله باشد و محمد پیامبرم و اسلام دینم باشد، گناهانش آمرزیده می‌شود». [مسلم (386)]
درود فرستادن بر رسول الله صلی الله علیه وسلم بعد از اذان
و دلیل آن حدیث عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِذَا سَمِعْتُمُ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ، ثُمَّ صَلُّوا عَلَيَّ، فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاَةً صَلَّى الله عَلَيْهِ بِهَا عَشـرًا، ثُمَّ سَلُوا الله لِي الْوَسـيلَةَ، فَإِنَّهَا مَنْزِلَةٌ فِي الْجَنَّةِ لاَ تَنْبَغِي إِلاَّ لِعَبْدٍ مِنْ عِبَادِ الله، وَأَرْجُو أَنْ أَكُونَ أَنَا هُوَ، فَمَنْ سَأَلَ لِيَ الْوَسـيلَةَ حَلَّتْ له الشَّفَاعَةُ» «وقتی (صدای) مؤذن را شنیدید مچون کلمات مؤذن بگویید، سپس بر من درود بفرستید؛ چرا که هرکس بر من یک درود بفرستد الله جل جلاله در برابر آن بر او ده رحمت می‌فرستد؛ سپس از خداوند برای من وسیله را بخواهید که آن منزلتی است در بهشت و جز برای بنده‌ای از بندگان الله سزاوار نیست. و امیدوارم آن (بنده) من باشم. و کسی که وسیله را برایم بخواهد، شفاعتم برایش حلال می‌شود». [مسلم (384)].
و بهترین انواع درود، درود ابراهیمی است: «اللهم صلِّ على محمد وعلى آل محمد،كما صليت على إبراهيم...». تا آخر.
دلیل دعای بعد از اذان
به دلیل حدیث جابر رضی الله عنه که می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ: اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّدًا الْوَسـيلَةَ وَالْفَضـيلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ، حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ» «هرکس پس از شنیدن اذان این دعا را بخواند: بار الها! ای پروردگار این دعای کامل و نماز برپاداشته شده، به محمد صلی الله علیه وسلم وسیله و فضیلت بده و او را مقام ستایش شده‌ای که وعده دادی عطا فرما» در روز قیامت شفاعتم برایش حلال می‌گردد». [بخاری (614)].
دعای بعد از اذان
به دلیل حدیث عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما که شخصی گفت: ای رسول الله صلی الله علیه وسلم مؤذن‌ها از ما پیشی گرفتند (و به درجات برتری دست یافتند). رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «قُلْ كَمَا يَقُولُونَ فإِذَا انْتَهَيْتَ فَسَلْ تُعْطَهُ» «هرچه آنان می‌گویند تو نیز بگو. و چون از گفتن کلمات اذان فارغ شدی (از الله جل جلاله) بخواه داده می‌شوی». [ابوداود (524) و ابن حجر رحمه الله آن‌را حسن می‌داند؛ نتائج الأفکار (1/367) و آلبانی در (صحیح الکلم الطیب ص 73)]
و دلیل دیگر حدیث انس رضی الله عنه است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الدُعَاءُ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإقَامَةِ لا يُرَدّ» «دعای میان اذان و اقامه رد نمی‌شود». [نسائی (9895) و ابن خزیمه آن‌را صحیح دانسته است (1/221/425)]