دلیل:
أ) حدیث ابوهریره رضی الله عنه که می‌گوید: «أَوْصَانِي خَلِيلِي صلی الله علیه وسلم بِثَلَاثٍ: صـيامِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ، وَرَكْعَتَيْ الضُّحَى، وَأَنْ أُوتِرَ قَبْلَ أَنْ أَنَامَ» «دوست عزیزم صلی الله علیه وسلم مرا به سه چیز وصیت کرد: سه روز از هر ماه را روزه گرفتن، دو رکعتِ ضُحی و اینکه قبل از خواب وتر بخوانم». «همچنین صلی الله علیه وسلم ابودردء را هم به این امر وصیت نمود». [مسلم (722)، و در سنن کبری نسائی (2712) آمده است که ابوذر رضی الله عنه را هم به آن وصیت کرده است. آلبانی در سلسلة الأحادیث الصحیحة (2166) آن‌را صحیح دانسته است]
ب) حدیث ابوذر رضی الله عنه که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «يُصْبِحُ عَلَى كُلِّ سُلاَمَى مِنْ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ، فَكُلُّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةٌ، وَكُلُّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَةٌ، وَكُلُّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَةٌ، وَكُلُّ تَكْبِيرَةٍ صَدَقَةٌ، وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ، وَنَهْيٌ عَنِ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ، وَيُجَزِىءُ، مِنْ ذلِكَ، رَكْعَتَانِ يَرْكَعُهُمَا مِنَ الضُّحَى» «بامداد هر روز بر هر مفصلی از مفاصل بدن‌تان صدقه‌ای است؛ هر سبحان الله صدقه‌ای است و هر الحمدلله صدقه‌ای است و هر لا إله إلا الله صدقه‌ای است و هر الله اکبر صدقه‌ای است و هر امر به معروفی یک صدقه است و هر نهی از منکری صدقه است و به جای همه‌ی اینها ادای دو رکعتِ نماز ضحی کفایت می‌کند». [مسلم (720). سُلُامَی: مفصل]
در صحیح مسلم از عایشه رضی الله عنها روایتی مبنی بر این آمده است که در بدن هر انسان سیصد و شصت مفصل وجود دارد. و هرکس به این تعداد صدقه بدهد، روز را در حالی سپری کرده است که خویشتن را از آتش جهنم رهانیده است.
وقت آن:
از بالا آمدن خورشید به اندازه‌ی یک نیزه شروع می‌شود. یعنی بعد از اتمام وقت نهی شده.
و کمی قبل از زوال خورشید یعنی تقریباً ده دقیقه قبل از وقت ظهر پایان می‌یابد.
دلیل: حدیث عمرو بن عبسه رضی الله عنه: «صَلِّ صَلاَةَ الصُّبْحِ، ثُمَّ أَقْصـر عَنِ الصَّلاَةِ حِيْنَ تَطْلُعَ الشَّمْسُ حتى تَرْتَفِعِ...، ثُمَّ صَلِّ، فَإِنَّ الصَّلاَةَ مَشْهُودَةٌ مَحْضُورَةٌ، حتى يَسْتَقِلَّ الظِّلَّ بِالرُّمْحِ، ثُمَّ أَقْصـر عَنِ الصَّلاَةِ، فإنَّه حِينَئِذٍ تُسْجَرُ جَهَنَّمُ...» «نماز صبح را بخوان، سپس در هنگام طلوع خورشید دست از نماز بردار تا که (خورشید) بالا آید... سپس نماز بخوان، چرا که (فرشتگان) در نماز شاهد و حاضرند؛ تا که سایه‌ی نیزه گم شود (وقت استوا). سپس از نماز دست بکش که در این وقت جهنم شعله‌ور و برافروخته می‌گردد...». [مسلم (832)].
و بهترین وقت آن:
آخرِ وقت آن است؛ و آن زمانی است که پای بچه شترها بر اثر گرما داغ شود.
دلیل: حدیث زید بن ارقم رضی الله عنه که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «صَلاَةُ الأَوَّابِينَ حِينَ تَرْمضُ الْفِصَالُ» «نماز اوّابین (ضحی یا چاشت)، زمانی است که پای بچه شترها از شدت گرما بسوزد». [مسلم (748)].
ابن باز رحمه الله می‌گوید: «ترمُضُ» یعنی گرمای خورشید بر آن زیاد می‌گردد. «الفصال» یعنی بچه شتر. و این نماز (ضحی) از نمازهایی است که انجام آن در آخرِ وقتش بهتر است. [فتاوی اسلامیة (1/515)].
کمترین تعداد رکعات نماز ضحی دو رکعت است. و دلیل آن حدیث ابوهریره رضی الله عنه در صحیحین می‌باشد که: «دوست صمیمی‌ام مرا به سه مورد وصیت نمود...»؛ که یکی از آ‌نها را دو رکعت ضُحی ذکر می‌کند. بخاری (1981)، مسلم (721).
اما بر اساس قول صحیح، بیشترین تعداد رکعات آن حد مشخصی ندارد. بر خلاف کسی که حداکثر تعداد رکعات آن‌را هشت رکعت می‌داند. و می‌توان آن‌را بیش از هشت رکعت بخواند. و دلیل آن حدیث عایشه رضی الله عنها است که می‌گوید: «كَانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه وسلم يُصَلِّي الضُّحَى أَرْبَعًَا، وَيَزِيدُ مَا شَاءَ اللّهُ» «رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز ضُحی را چهار رکعت می‌خواند و هر چه الله می‌خواست بر آن اضافه می‌نمود». [مسلم (719)].
