سنت است کسی که وارد توالت شد، دعایی که در صحیحین آمده است بخواند: انس رضی الله عنه می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم وقتی وارد توالت می‌شدند می‌فرمودند: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبثِ وَالْخَبَائِثِ» «بار الها! از شیطان‌های نر و ماده به تو پناه می‌برم». [بخاری (6322) و مسلم (375)].
خُبُث: شیاطین نر و خبائث: شیاطین ماده را گویند. پس باید از شیطان‌های نر و ماده به الله عز وجل پناه برد.
و (خُبث) با سکون روی حرف باء، به معنای بدی و پلیدی ارواح شرور می‌باشد. لذا در این صورت از شرارت و اهل شرّ پناه جسته می‌شود. خواندن با ساکن، عام‌تر و شامل‌تر است.
سنت است کسی که از توالت بیرون می‌شود، بگوید: غُفْرَانَكَ:
در مسند احمد، سنن ابو داود، ترمذی از عایشه رضی الله عنها در این مورد روایت شده و شیخ آلبانی رحمه الله هم آن‌را صحیح دانسته است. می‌گوید: وقتی پیامبر صلی الله علیه وسلم از توالت خارج می‌شدند، می‌فرمود: «غُفْرَانَكَ» «آمرزشِ تو را خواهانم (ای الله)». [احمد (25220)، ابوداود (30)، ترمذی (7) و شیخ آلبانی در (تحقیق مشکاة المصابیح 1/116) آن‌را صحیح می‌داند].
نوشتن وصیت برای هر مسلمان در حالت بیماری و سلامت، سنت است. چرا که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «مَا حَقُّ امْرِىءٍ مُسْلِمٍ، لَهُ شـيءٌ يُرِيدُ أَنْ يُوصـي فِيهِ، يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ، إلاَّ وَوَصـيتهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ» «هر مسلمانی که چیزی برای وصیت دارد، حق ندارد دو شب (متوالی) را سپری کند مگر اینکه، وصیتش نوشته شده نزدش باشد». [بخاری (2783)، مسلم (1626) از حدیث ابن عمر رضی الله عنهما]. ذکرِ دو شب در حدیث برای تعیین وقت نیست؛ منظور این است که نباید وقت زیادی بر او بگذرد مگر اینکه وصیتش نوشته شده باشد. چرا که نمی‌داند چه وقت خواهد مُرد. و این یک سنت عمومی برای تمامِ مردم است.
- اما وصیت در آنچه مربوط به حقوق الله جل جلاله است از قبیلِ: زکات، حج، کفاره، حقوق انسان‌ها از قبیل: قرض و ادای امانات، واجب است نه سنت. زیرا اینها در زیر مجموعه‌ی حقوق واجب قرار دارند. خصوصاً اگر کسی از این حقوق آگاه نباشد [آنچه انجام یک واجب بدون آن صورت نمی‌گیرد، خودش هم واجب است].
یعنی سزاوار است که فروشنده و خریدار در اثنای معامله به آسان‌گیری و انعطاف در خرید و فروش مزیّن باشند، نباید هر کدام با دیگری در قیمت‌گذاری، سخت‌گیری و جدل نمایند. بلکه با تسامح با یکدیگر برخورد کنند.
دلیل آن: حدیث جابر بن عبدالله رضی الله عنهما است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «رَحِمَ اللَّهُ رَجُلًا سَمْحًا؛ إِذَا بَاعَ، وَإِذَا اشْتَرَى، وَإِذَا اقْتَضـى» «الله عز وجل به شخصی که در هنگام خرید و فروش و مطالبه قرض، آسان‌گیر است، رحم نماید. [بخاری (2076)].
همین‌طور اگر طلبش را تقاضا نمود، سنت است به نرمی و بر مبنای آسان‌گیری طلب نماید. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وإذا اقتضـى» «و هنگامی که طلبش را تقاضا کرد».
و این از سنت‌های روزمرّه است که پاداش بزرگی به همراه دارد. و آن ورود به بهشت است. از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم به هنگام نماز صبح به بلال فرمود: «يَا بِلَالُ حَدِّثْنِي بِأَرْجَى عَمَلٍ عَمِلْتَهُ فِي الْإِسْلَامِ؛ فَإِنِّي سَمِعْتُ دَفَّ نَعْلَيْكَ بَيْنَ يَدَيَّ فِي الْجَنَّةِ» «ای بلال! به امیدوار کننده‌ترین عملی که در اسلام انجام داده‌ای مرا خبر ده، که من صدای کفش‌هایت را قبل از خودم در بهشت شنیدم. گفت: عملی انجام ندادم که در نزدم امیدوار کننده‌تر از این باشد که در ساعتی از شبانه روز وضو نمی‌گرفتم مگر اینکه با آن وضو هر آنچه الله برایم مقدر نموده بود، نماز (نافله) می‌خواندم». [بخاری (1149)، مسلم (2458)]. «دَفَّ نَعْلَيْكَ»: یعنی صدای کفش‌هایت.
انتظار برای نماز از سنت‌هایی است که اجر بزرگی به دنبال دارد.
دلیل آن: حدیث ابوهریره رضی الله عنه است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لاَ يَزَالُ أَحَدكُمْ فِي صَلاَةٍ مَا دَامَتِ الصَّلاَةُ تَحْبِسُهُ، لاَ يَمْنَعُهُ أَنْ يَنْقَلِبَ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ الصَّلاَةُ» «هریک از شما مادامی که نماز او را (در مسجد) نگه دارد و چیزی جز نماز مانع بازگشتِ وی نزد خانواده‌اش نشود، گویا همچنان در نماز است. (یعنی اگر فقط به انتظار نماز در مسجد بنشیند. مترجم)». [بخاری (659)، مسلم (649)]. پس او با انتظار خود، اجر نماز را می‌برد.
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «الْمَلَائِكَةُ تُصَلِّي عَلَى أَحَدِكُمْ مَا دَامَ فِي مُصَلَّاهُ، مَا لَمْ يُحْدِثْ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ، لَا يَزَالُ أَحَدُكُمْ فِي صَلَاةٍ مَا دَامَتْ الصَّلَاةُ تَحْبِسُهُ، لَا يَمْنَعُهُ أَنْ يَنْقَلِبَ إِلَى أَهْلِهِ إِلَّا الصَّلَاةُ» «فرشتگان بر هریک از شما تا وقتی که در نمازگاهِ خویش است، مادامی که بی‌وضو نشود، آمرزش می‌طلبند. (می‌گویند): الهی! او را بیامرز، الهی! به او رحم نما. و مادامی که نماز کسی را نگه دارد و جز نماز چیزی مانع بازگشت وی نزد خانواده‌اش نشود در نماز است». [بخاری (659)، مسلم (649)] و اینکه فرمودند: تا وقتی بی‌وضو نشود؛ یعنی کاری که باعث شکستن وضویش شود را مرتکب نشود. و در روایت مسلم آمده است:
«مَا لَمْ يُؤْذِ فِيهِ، مَا لَمْ يُحْدِثْ فِيهِ» «تا وقتی در آنجا باعث اذیت نشود، تا وقتی که در آنجا بی‌وضو نشود». [مسلم (649)]. یعنی این ثواب مشروط به این است که در مجلس خود، کسی را اذیت نکند و وضویش را نشکند.
مسواک زدن از سنت‌های مطلقی است که در هر زمان انجام می‌شود. و پیامبر صلی الله علیه وسلم بر آن تشویق زیادی نموده‌اند. تا جایی که فرمودند: «أَكْثَرْتُ عَلَيْكُمْ فِي السِّوَاكِ» «شما را به مسواک زدن زیاد توصیه می‌کنم». [بخاری (888) از حدیث انس رضی الله عنه] و پیامبر صلی الله علیه وسلم در مورد مسواک فرموده‌اند: «السِّوَاكُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ» «مسواک پاک‌کننده‌ی دهان است و باعث خوشنودی آفریدگار می‌گردد». [احمد (7)، نسائی (5) از حدیث عایشه رضی الله عنها و آلبانی رحمه الله در إرواء الغلیل (1/105) آن‌را صحیح می‌داند].
- و سنت بودنِ آن در مواردی که پیش‌تر بیان شد تأکید شده است. خصوصاً در مواردی که در روز و شب، تکرار می‌گردد مانند قیام اللیل، وضو هنگام هر نماز و ورود به منزل – والله اعلم -.
سنت است انسان مسلمان برای هر نماز، وضو بگیرد. مثلاً چون برای مغرب وضو گرفته است با وارد شدن وقت عشاء سنت است دوباره وضو بگیرد؛ حتی اگر وضو هم داشته باشد. لذا سنت است برای هرنماز وضوی جدید گرفته شود.
دلیل:
حدیث بخاری است که می‌گوید: «كَانَ النَّبِيُّ صلی الله علیه وسلم يَتَوَضَّأُ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ» «پیامبر صلی الله علیه وسلم برای هر نمازی وضو می‌گرفت». [بخاری (214)].
همچنین سنت است انسان در طول روز، با وضو باشد. بنا بر حدیث ثوبان رضی الله عنه که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وَلاَ يُحَافِظُ عَلَى الْوُضُوءِ إِلاَّ مُؤْمِنٌ» «جز مؤمن کسی پایبند وضو نیست». [احمد (22434)، ابن ماجه (277)، دارمی (655)، و آلبانی رحمه الله هم آن‌را در صحیح الجامع (1/225) صحیح می‌داند].
